- Gródek Jagielloński

Niewielkie miasteczko w dolinie Wereszyńca (30km od Lwowa) zachowało do dziś charakter typowy dla miasteczek galicyjskich. Skromne zabytki nie są szczególną zachętą do zatrzymania się w mieście, lecz może będzie nią ciekawa historia tego miejsca, gdzie zmarł jeden z najsławniejszych polskich władców Władysław Jagiełło.

Wiadomo, że Gródek istniał już w 1213 roku. Po zdobyciu Rusi przez Kazimierza Wielkiego powstała tu parafia katolicka – wymieniona była już w 1372 roku. Za panowania Władysława Jagiełły miasteczko otrzymało prawa magdeburskie, stając się ośrodkiem dóbr królewskich z siedzibą strarosty grodowego w zamku strzegącym strategicznego szlaku do Lwowa. W Gródku był też ważny skład soli przewożonej z Drohobycza i Starej Soli w głąb kraju.

W 1434 roku zmarł tutaj zwycięzca spod Grunwaldu, król Władysław Jagiełło.

Mimo iż otoczone murami obronnymi, miasto padło ofiarą licznych najazdów. Zwłaszcza srodze w dziejach Gródka zapisał się wiek XVII, kiedy docierali tutaj nie tylko Tatarzy, ale siejąca wszędzie spustoszenie kozacka armia Bohdana Chmielnickiego.

Jednak prawdziwym kataklizmem była dla mieszkańców II wojna światowa, w której wyniku Gródek utracił tak charakterystyczne dla dawnej Rusi oblicze etniczne – przez całe wieki obok Rusinów mieszkali tu Polacy i osiedlali się Żydzi, dla których miejscowy starosta Jan Gniński, założył nawet osobne miasteczko zwane Gninem. W końcu XVIII w. Dodatkowo jeszcze napłynęło tu wielu osadników niemieckich – przez cały XIX w. zamieszkiwali oni przedmieście Gródka zwane Vorderberg.

Miejsca, które warto zobaczyć

Rynek miasteczka i sąsiednie ulice zachowały zabudowę pochodzącą z XVIII i XIX w. Ratusz z kwadratową wieżą powstał na początku XIX stulecia. Na środku rynku ustawiono w 1903r. pomnik Jagiełły, zniszczony w 1939r.

Przy rynku wznosi się kościół farny (zdj.powyżej) – prawdziwa mieszanka stylowa, efekt ciągnących się przez wieki kolejnych faz rozbudowy pierwotnie gotyckiej budowli. Najstarszy fragment budowy to właśnie późnogotyckie prezbiterium. W połowie XVIII w. Dostawiono do niego nawę, którą ozdobiono wg panującej wtedy rokokowej mody. Tuż przed wybuchem ostatniej wojny światowej obiekt jeszcze raz rozbudowano, przedłużając nawę. W latach 1947-89 pełnił on funkcję magazynu.

Niewiele natomiast pozostało z kościoła i klasztoru Franciszkanów, gdzie przechowywano serce Jagiełły. Ze wzniesionych w 1730r. (na miejscu starszych) budowli, zdewastowanych po II wojnie światowej, ocalały tylko zewnętrzne mury kościoła z resztkami malowideł oraz sklepione krużganki klasztorne.

Jeszcze jednym ciekawym zabytkiem Gródka jest drewniana cerkiew św. Jana Chrzciciela. Powstała w 1755 r. na miejscu poprzedniej, XV-wiecznej.

Praca Sióstr Pallotynek

Właśnie w tym kościele pracujemy od jesieni 2005 roku. Prowadzimy katechezę dla dzieci i młodzieży w Gródku. Ponadto dojeżdżamy z katechezą do dwóch punktów dojazdowych – Lubienia i Komarna, oddalonych od Gródka 30 i 20 km. Posługujemy w zakrystii i odwiedzamy osoby starsze i chore w parafii.

- Żytomierz

Pierwotnie Żytomierz był jednym z grodów należących do systemu fortyfikacji granicznych. W 1225 roku św. Jacek Odrowąż ufundował w Żytomierzu kościół katolicki. Znaczy rozwój miasta datuje się od 1444r. dzięki przywilejom królewskim i kontaktom handlowym z Gdańskiem. W swojej historii miasto wielokrotnie znajdowało się w centrum walk i najazdów, po Konfederacji Barskiej zostało spalone przez Rosjan. Wskutek kolejnego rozbioru Żytomierz znalazł się w Rosji i od 1804 r. był miastem gubernialnym.

Zawsze jednak w Żytomierzu i w okolicznych wioskach było znaczne skupisko ludności polskiej. W mieście działał teatr dramatyczny, którym przez pewien czas kierował Józef Ignacy Kraszewski. Kwitło bujne życie muzyczne. W 1854r. urodził się tutaj kompozytor i wirtuoz Juliusz Zarębski; dom jego rodziców był ogniskiem życia kulturalnego. Mimo sowieckich prześladowań i ogromnych deportacji, głównie do Kazachstanu, Polacy są ciągle znaczącą i aktywną grupą wśród mieszkańców miasta.

Wśród zachowanych zabytków na uwagę zasługuje katedra św. Zofii. Drewniana świątynia istniała w tym miejscu już w 1225r. Nową murowaną katedrę zbudowano w latach 1746-1748. Jest obecnie budowlą eklektyczną, z zachowanymi wnętrzami. Po prawej stronie katedry stoi dawny pałac biskupi z XIX w., neobarokowy, dobrze zachowany. Obecnie mieści się tam muzeum.
Kolejnym zabytkiem jest cmentarz polski z 1800 roku. Jest to drugi, co do znaczenia dla kultury polskiej, stanu zachowania i rozległości cmentarz na Ukrainie, po cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Lista zachowanych historycznych grobów jest bardzo długa. Są tam m.in. groby Czeczelów, Woroniczów, Urbańskich, a także rodziców J.I.Paderewskiego. W ostatnim czasie zostały odnalezione trzy groby powstańców Powstania Styczniowego.
Okazałym zabytkiem z 1864r jest sobór p.w. Przemienienia Pańskiego. Jest to świątynia zbudowana na planie krzyża, o rusko-bizantyjskich kształtach.

Praca Sióstr Pallotynek
Żytomierz jest pierwszym miastem na Ukrainie, do którego, w 1989r. – gdy tylko otwarła się granica, dotarły siostry pallotynki z Polski.Prowadzimy świetlicę dla dzieci przy naszym domu; katechezę dzieci, młodzieży i dorosłych oraz grupę teatralną w parafii; opiekujemy się chorymi i osobami starszymi.

- Kamienny Bród

To niewielka osada leżąca w województwie żytomierskim, w środku lasu, skąd do najbliższej wioski wiedzie siedmiokilometrowa droga. W centrum miasta znajduje się fabryka porcelany, która lata świetności ma już dawno za sobą. Dzisiaj oprócz pracy na roli, jest to jedyne źródło utrzymania dla ponad trzech tysięcy mieszkańców.
Początki istnienia parafii p.w. Św.Teresy od Dzieciatka Jezus można odtworzyć jedynie na podstawie relacji najstarszych jej mieszkańców, którzy pamiętają jeszcze z opowieści, że w centrum miasteczka stała kaplica, którą zburzono w końcu lat trzydziestych ubiegłego stulecia. Był to bardzo trudny czas dla Kościoła w ZSRR. Zamykano świątynie, aresztowano kapłanów, konfiskowano mienie kościelne, a za przyznawanie się do wiary można było zostać zesłanym w głąb Związku Radzieckiego. W tajemnicy przed władzami i z narażeniem nawet życia, wierzący zbierali się na wspólną modlitwę i naukę katechizmu w domach prywatnych. Po II wojnie światowej na jakiś czas ustały prześladowania i katolicy w Kamiennym Brodzie wybudowali w lesie niewielką kapliczkę. Przyjeżdżali tutaj kapłani z Żytomierza. Odprawiali Mszę świętą, a wieczorami, w świeckim stroju – odwiedzali domy, gdzie udzielali sakramentów. Ta sytuacja trwała aż do 1958r., gdy kościół został zburzony. Później nastały znowu trudne czasy. Zaczęły się prześladowania i zsyłki, a swoją wiarę trzeba było ukrywać. Sytuacja zmieniła się na lepsze, gdy do władzy w ZSRR doszedł Gorbaczow. Wówczas katolicy w Kamiennym Brodzie mogli uczestniczyć w Eucharystii w pobliskich parafiach, albo korzystając z posługi kapłanów, którzy przyjeżdżali do wioski. Obecny kościół został poświęcony w 1991 roku.

Siostry Pallotynki pracują w parafii od 1994 roku. Prowadzimy katechezę, kółka różańcowe, posługujemy w zakrystii; opiekujemy się osobami chorymi i starszymi (ok.40 osób); a także prowadzimy kuchnię charytatywną, gdzie przygotowywane są obiady dla najuboższych mieszkańców Kamiennego Brodu.

Korosteszów /Korostyszew/

Miasteczko położone na trasie z Żytomierza do Kijowa. W dawnych czasach stanowiło własność rodu Olizarów. Właśnie przez Adama Olizara, w 1602 r., został wzniesiony drewniany kościół p.w. Narodzenia NMP. Sto lat później spłonął, a na jego miejscu został wybudowany nowy, murowany o wystroju barokowym. Po przewrocie bolszewickim kościół zamieniono na kino, usuwając z wnętrza elementy świadczące o tym, że była to pierwotnie świątynia. Wyposażenie rozkradziono lub zniszczono. Zachowały się jednak groby rodzinne w podziemiach kaplicy.
Miejscowa ludność podejmowała długie i uporczywe starania o odzyskanie świątyni. Gdy to się udało, rozpoczęto odnowę i w 1998r. kościół został rekonsekrowany. W odbudowę kościoła włączyli się zamieszkali za granicą potomkowie rodu Olizarów.
Przy kościele zachowała się plebania ufundowana w XVIII w.
Zabytkiem dziś już nieistniejącym był pałac zbudowany w I poł. XIX w., przez Gustawa Olizara, polityka, publicystę i społecznika. Pałac ten stał się ośrodkiem życia kulturalnego na Kijowszczyźnie, mieszcząc m.in. bibliotekę liczącą kilka tysięcy tomów, w tym wiele bezcennych starodruków.
Zachowały się jedynie budynek dawnej biblioteki Gustawa Olizara, w parku, opodal miejsca, gdzie wznosił się pałac.
A także ogromny głaz oddalony ok. 3km od pałacu, nad rzeką Teterew, z napisem „IADWINIA" i datą 1849r. Napis został wyryty na polecenie Gustawa na cześć jego siostry Jadwigi.

Siostry Pallotynki pracują tam od 2003roku. Prowadzimy katechezę i spotkania dla dzieci i młodzieży w oratorium, a także posługujemy w zakrystii.